جزئیاتی درباره ابزارهای سفالگری

وقتی واژه ابزار به گوشمان می‌خورد، ممکن است ناخودآگاه اشکال ابزارهای زمان‌های دور در ذهنمان شکل ببندد که چگونه و برای چه کاری تولید می‌شدند. پس ابزار سفالگری نیز مانند خود سفالگری تاریخ دیرینه‌ایی دارد. خوب است سری به تاریخ بزنیم تا فرایند شکل‌گیری ابزارها و همین‌طور ابزار سفالگری را به صورت امروزی بفهمیم، چرا که امروزه سفالگری بعنوان رشته هنرهای تجسمی در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود پس فرایند شکل‌گیری تمام ابزار و مواد آن برای ما مهم می‌شود.  انسان‌های دوران پارینه‌‌سنگی، نخستین انسان‌هایی بودند که از ابزارهایی سنگی خام برای ادامه حیات خود استفاده می‌کردند. در ادامه چون نیازهای بشر بیشتر و پیچیده‌تر ‌شد، به ابزارهای پیچیده‌تر، برای کاربردهای متفاوت‌تری از جمله ساخت ظروف گلی برای نگه‌داری غذا، آب و گاه حتی برای اجرای آیین و مراسمی خاص نیاز پیدا کردند. می‌گویند هر چه زمان بیشتر به سمت اکنون پیش می‌آید کاسه سر انسان که مغز در آن نهفته است گنجایش بیشتری پیدا می‌کند و انسان تبدیل به انسان کارورز می‌شود و به تبع آن ابزارسازی متکامل‌تر، تخصصی‌تر و گوناگون‌تر می‌شود. ابزار کار سفالگری نیز در بطن همین تاریخ و داستان شکل گرفت و رشد کرد. سایت اکتیک این بستر را برای ما فراهم می‌کند تا ابزار سفالگری را از نزدیک ببینیم و کار با آن‌ها را تجربه کنیم.

اکنون زمان آن رسیده تا از ابزار سفالگری که روزگاری ابزار پیش‌بردن زندگی بشر بوده بیشتر بدانیم!

ابزار چیست؟

ابزارها وسایلی هستند که معمولا طی شکل‌گیری وسیله مورد نظر مصرف نمی‌شوند و برای یک هدف مشخص یعنی تولید و خلق چیزی استفاده می‌شوند. ابزار، ما انسان‌ها را قادر به انجام کارهایی کرد که بدنمان توان انجام آن را ندارد. در واقع ابزار و ابزار سفالگری اشیایی هستند برای ساختن و تولید وسیله‌ایی دیگر و یا برای خلق اثر هنری کاربردی و غیرکاربردی همچون سفالینه‌ها!

معرفی جامع ابزار سفالگری

ابزار سفالگری را به ۴ دسته می‌توانیم تقسیم‌ کنیم:

۱-وسایل اولیه سفالگری برای آماده‌سازی و شروع کار:

میزکار، چند ظرف پلاستیکی، کاسه، سطل، لیسه، بیلچه، گونی، تخته گچی و چوبی، الک، ورقه‌های نایلونی.

۲- ابزار سفالگری مخصوص شکل‌دهی بدنه و ساخت سفالینه‌ها:

چرخ سفالگری یا صفحه گردان رو میزی، سنگ گل‌فشاری، گل تراش، تیماج، مشته، قالب، چسب، ورقه‌های شکل‌دهنده، تراش‌دهنده، کاردک، اسفنج، سوزن (درفش)، مفتول سیمی، وردنه و نایلون.

۳- وسایل سفالگری مخصوص ظریف کاری و تزیین سفال:

ابزاره کاهنده، تراش دهنده و برش دهنده، اسفنج، رنگ پاش، قلم مو، تخته شاسی، خط کش، مداد، پرگار، رنگ زیر لعابی، ابزار نقاشی روی سفال.

۴-ابزار سفالگری ای که پیشرفته تر هستند و برا پخت و نهایی کردن سفال استفاده می‌شوند:

کوره، خشک‌کن، وسایل کمکی نسوز، دستکش، ماسک و انبر.

پیشنهاد خواندنی: معرفی جامع ابزار مجسمه سازی

ابزار کار سفالگری چقدر گوناگونی دارند؟

گوناگونی ابزار و تجهیزات در تولید سفال به‌قدری بالاست که گاهی می‌توانیم طوری پیش برویم که از هر چیزی که از نظر ما انسان‌های ابزارساز می‌تواند در شکل‌ گرفتن، خلق کردن و تولید اثر در این فرایند به ما کمک کند استفاده کنیم. در نهایت شاید در این لحظه کنجکاوی شما هم نیز برای بیشتر دانستن بعضی وسایل سفالگری برانگیخته شده باشد. پس با ما باشید!

به تجربه‌اش می‌ارزه!

پیش از بیشتر خواندن درباره وسایل سفالگری در بلاگ اکتیک، یک بار سفالگری را از نزدیک و از طریق سایت اکتیک تجربه کنید! مطمئن باشید به کلی از سوالاتتان درباره ابزار سفالگری پاسخ داده خواهد شد.

از این ابزارهای سفالگری بیشتر بدانید

ابتدا به سراغ «سنگ گل‌فشاری» که تخته‌سنگ همواری است می‌رویم. این تخته‌سنگ به طول ۱ متر و عرض ۵۰ سانتی‌متر، در دست راست یا چپ سفالگر برای ورز دادن گل با دست گذاشته شده‌ است. ابزار «گل‌تراش»، وسیله‌ایی است که می‌توان گل‌های چسبیده شده به سنگ گل‌فشاری را تراش داد. هنرمند «کاسه لعابی» را در یک سمت خود نزدیک قسمتی که دارد کار می‌کند جای داده، در آن آب ریخته تا در حین کار با خیس کردن دائم دست‌های خود با رهایی بیشتری کار خود را پیش ببرد و گل به دستانش نچسبد. «سوزن» ابزاری است که طول آن حدود ۶ سانتی‌متر با دسته چوبی کوتاه‌تر که برای کارهایی چون کاهش گِل، برش دادن و خط دادن استفاده می‌شود. تکه‌ایی چرم به اسم «تیماج» که برای هموار کردن لبه‌های سفال‌ها بکار می‌رود.

از ابزارهای دیگری که جالب است درباره آن‌ها بیشتر بدانید ابزاری به نام «مُشته» است. این وسیله از جنس مسی نازک و تخت است، به شکل مثلث با گوشه‌های گرد است که برای هموار نگه‌داشتن سطح بیرونی سفال در حین چرخیدن بر چرخ استفاده می‌شود. «تراش» ابزار آهنی Lمانند است که برای تراش دادن قسمت زیرین سفال‌ها بکار می‌رود. از جذاب‌ترین ابزار ماده‌‌مانندی که می‌توان نام برد «لعاب» است که به‌صورت لایه‌ی شیشه‌ایی نازکی بر روی بدنه بعضی سفال‌ها می‌توانیم ببینیم. برای لعاب زدن از چسب‌های آلی نیز استفاده می‌شود چرا که باعث می‌شود در حین مراحل اولیه پخت لعاب از بدنه سفال جدا نشود.

«چرخ سفالگری» از اصلی‌ترین و مهم‌ترین ابزارهای سفالگری است که ساختار ساده‌ایی دارد. چرخ سفالگری دستگاهی است ساخته شده از چند جزء ساختارمند که یک محفظه از جنس گل و آجر قرار گرفته است. البته در دنیای معاصر گاهی از جنس آهن هستند و قابلیت جابجایی پیدا کردند. همین‌طور نیمکتی برای نشستن سفالگر پشت چرخ است. در روزگاران گذشته با ضربه کف پا به حرکت در می‌آمد، اما در این روزگار چرخش این چرخ با استفاده از دینامو و تسمه لاستیکی است. با معرفی همه این ابزار و وسایل برای ساخت سفالگری ما پیشنهاد می‌کنیم شاید داشتن یک ست ابزار سفالگری به شما امکان تجربه بیشتری را بدهد.

راهنمای خرید ابزار سفالگری

خب احتمالا حالا که تقریبا لوازم سفالگری را شناختید و می‌دانید هرکدام از این ابزار کار سفالگری برای کدام بخش از کار به دردتان می‌خورد، به قصد خرید ست ابزار سفالگری راهی بازار یا سایت‌های آنلاین می‌شوید. قیمت ابزار سفالگری می‌تواند خیلی زیاد یا خیلی کم باشد! کافیست شما نیاز خودتان را بشناسید. احتمالا برای اینکه بدانید به چه ست ابزاری برای شروع یا برای حرفه‌ای شدن نیاز دارید، باید یکی دو جلسه آموزش سفالگری ببینید یا با یک با سفالگر باتجربه مشورت کنید. اما در اینجا هم اطلاعاتی برای خرید ابزار سفالگری به شکلی که برایتان به‌صرفه باشد پیدا می‌کنید. پس با ما باشید.

خرید ست ابزار سفالگری برای مبتدیان

وقتی در کاری مبتدی هستید در شروع نیازی به هزینه کردن چندانی برای لوازم و ابزار آن کار ندارید. هزینه کردن و برای مثال خرید ست کامل لوازم سفالگری برای وقتی که نمیدانید اصلا این رشته را دوست دارید یا نه، کار معقولی نیست. در اینجا ست‌ ابزار ضروری سفالگری همراه با قیمت را برای شروع کار معرفی می‌کنیم تا اگر مبتدی هستید با خرید کمترین وسایل سفالگری کارتان را شروع کنید.

خاک یا گل: پیشنهاد میکنیم اگر مبتدی هستید گل آماده سفالگری را بخرید. چون در صورت خرید خاک جدا، نیاز به اندازه‌گیری چسبندگی و انقباض و تخلخل دارید. اما گل‌های آماده موجود در بازار با چسبندگی و انقباض و تخلخل استاندارد آماده‌ی ساخت هستند. قیمت یک بسته یک کیلویی گل رس سفالگری بین ۱۵هزار تا ۲۵هزار تومان متغییر است. این تغییر قیمت به نام برند بسته‌بندی گل و محلی که گل را از آن می‌خرید بستگی دارد. (قیمت تابستان ۱۴۰۱)

ابزار شکل‌دهی ضروری سفال: چرخ سفالگری یا صفحه گردان رومیزی، یک قطعه چرم برای شکل دهی لبه کار، یک ابزار برای تراش، سمباده، سوزن. یک ست ۶عددی لوازم ضروری سفالگری (بجز چرخ سفالگری) حدود ۱۵۰هزار تا ۲۰۰هزارتومان قیمت دارد. (قیمت تابستان ۱۴۰۱)

نیازتان به چرخ سفالگری را در روزهای اول با یک صفحه گردان رومیزی حل کنید و بعد از مدتی چرخ بخرید. چرخ سفالگری در دو نوع پدالی یا بدون پدال موجود است و باتوجه به اینکه ابزار سفالگری برقی و حرفه‌ایست قیمت بالاتری نسبت به سایز لوازم سفالگری دارد. قیمت چرخ‌های سفالگری بسیار متغیر و میانگین حدود ۲۵ میلیون تومان است (قیمت تابستان ۱۴۰۱). در این سایت خرید ابزار سفالگری چند نمونه ابزار را با قیمت دلاری و ریالی ببینید.

ابزاری برای تزئین: اگر قصد پختن و تزئین کردن حجم سفالی را داشته باشید نیاز به کمی رنگ و قلم مو و مداد و پرگار هم پیدا می‌کنید. برای راهنمای خرید ابزار نقاشی روی سفال پیشنهاد خواندنی زیر را حتما ببینید:

پیشنهاد خواندنی: صفر تا صد نقاشی روی سفال

خرید ست وسایل سفالگری برای حرفه‌ای‌ها

اگر دوران مبتدی بودنتان تمام شده و میخواهید به شکل حرفه ای سفالگری را ادامه دهید، پیشنهاد می کنیم به فکر یک کارگاه کوچک باشید. جایی که بتوانید سفال ها را بسازید و لعاب بزنید و بپزید و رنگ کنید.

اگر بتوانید میزان چسبندگی و تخلخل گل را خودتان تست کنید، خرید خاک و تبدیل کردنش به گل برایتان به صرفه‌تر است. یک چرخ سفالگری پدالی برقی قطعا مورد نیاز شماست. و همه ی ابزار شکل دهی و تزئین که در بالا گفته شد. هزینه تجهیز چنین کارگاهی ممکن است برایتان زیاد باشد. بنابراین حتما قبلا از سفالگران باتجربه مشورت بگیرید.

انسان ابزارساز چگونه تاریخ خود را می‌سازد؟

 در آخر اگر بر زمین‌های ترک‌خورده کنار رودخانه‌ها و هرجای دیگر با دقت بیشتری بنگرید، رنگ سرخی به چشمانتان رسوخ خواهد کرد که همان خاکی است که تمام تاریخ سفالینه‌ها با آن ساخته شده است. این رنگ سرخ، «خاک رس» نام دارد. این خاک نیز مانند ابزار سفالگری گوناگونی زیادی دارد: خاک رس رسوبی، خاک رس گلوله‌ای، خاک رس قرمز، خاک رس آهکی و خاک‌ رس‌ دیرگداز که همه از خانواده خاک سرخ رس هستند. وسایل سفالگری و اصلی‌ترین ماده‌های تشکیل‌دهنده آن یعنی خاک، آب و آتش همه و همه ابزار قدرتی هستند برای بیان اندیشه انسان‌ها در هر روزگاری.

سوالات متداول درباره ابزار سفالگری

اگر این مطلب برایتان مفید بود نظر و امتیازتان را برای ما یادگاری بگذارید 🙂