تفاوت معرق و منبت کاری چیست؟ آنچه باید درباره این تفاوت بدانید!

چوب به عنوان یک ماده ارزشمند، با ویژگی‌های ممتازی همچون انعطاف با وجود سختی، در دسترس بودن، وزن، رنگ، مقاومت در برابر جریان الکتریکی و… همواره مورد توجه افراد در طول تاریخ بوده است. در این بین جلوه‌های هنری و زیباشناختی آن را نیز نباید از یاد برد. با وجود تفاوت معرق و منبت کاری، هر دو این هنرها از اصیل‌ترین صنایع دستی در دنیا محسوب می‌شوند. منبت کاری که ریشه و قدمتی باستانی دارد و معرق به دوران مصر باستان و سرزمین چین برمی‌گردد. اما هنوز برخی از افراد، تفاوت منبت و معرق کاری را به درستی نمی‌دانند. ما اینجا هستیم تا به شما فرق بین این دو هنر ارزشمند را بگوییم. بنابراین با ما همراه باشید.

تفاوت معرق و منبت کاری در چیست؟

با اینکه هر دو هنر منبت کاری و معرق کاری ما را به یاد ماده‌ای بنام چوب می‌اندازد، اما باید بدانید که این هنرها مخصوصاً معرق کاری، انواع مختلف دارد و تنها منحصر به چوب نیست. همچنین هنر منبت کاری در دو شکل منبت کاری چوب و سنگ عرضه می‌شود. اما برای پاسخ به سوال تفاوت معرق و منبت کاری در چیست؟ ابتدا بهتر است کلیتی از تاریخچه هر کدام از این هنرها بدانیم.

هنر معرق کاری

هرگز به صورت دقیق نمی‌توانیم بگوییم تکنیک معرق کاری از کجا و چه زمان آغاز شد، اما آنچه مسلم است مصری‌ها در هزاران سال پیش علاقه فراوانی به این هنر داشتند.

در آموزش معرق کاری فرد می‌آموزد چطور یک طرح اصلی را با توجه به تفکیک‌های رنگی و بافتی به قطعات کوچک‌تری مانند پازل تقسیم کند. در معرق کاری چوب عموماً هر جز طرح را روی ورق چوب‌های مختلف رنگی مانند آبنوس، فوفل، گلابی، گردو، نارنج، عناب و… کپی می‌کنند و سپس با یک اره مویی برش می‌دهند.

در مرحله بعد این قطعات درست شبیه به یک پازل در کنار هم روی یک پس‌زمینه که می‌تواند از چوب باشد، قرار می‌گیرند و با چسب چوب چسبانده می‌شوند. در این اثر هنرمندانه بافت و رنگ چوب به طرح اصلی جلوه زیبایی می‌بخشد. در نهایت روی طرح تشکیل شده را سمباده می‌کشند و با روغن، لاک شفاف و یا رزین می‌پوشانند تا جلا پیدا کند.

همچنین در تکنیکی دیگر از خمیر پلی استر مشکی یا ابر و بادی استفاده می‌شود. با کمک این ماده، زمینه اثر را که اغلب تابلوی تزئینی است، کاملاً پوشاند. در هنر معرق کاری معمولاً از عناصری مانند صرف، عاج و استخوان نیز همراه با چوب استفاده می‎‌شود. این مواد نیز برش خورده می‌شوند و در کنار اجزای چوبی خرد شده اثر کنار هم چسبانده می‌شوند.

معرق کاری به دو صورت تخت و برجسته انجام می‌شود. ابزار معرق کاری ساده است و معمولاً شامل یک میز کار استاندارد، اره مویی، چسب و کاغذ پوستی برای کپی طرح می‌شود. در این هنر آنچه مهم است انتخاب صحیح چوب با توجه به بافت و رنگ است. هنر معرق کاری عموماً برای ساخت تابلو، رویه میز، درهای کنسول، صفحه شطرنج و تخته نرد و جعبه استفاده می‌شود. همچنین در قدیم برای ساخت درهای بنا نیز استفاده می‌شده است. با بررسی تفاوت معرق و منبت کاری خواهیم دریافت یادگیری تکنیک معرق کاری از منبت آسان‌تر است و افراد با در نظر گرفتن ظرافت و دقت می‌توانند در عرض چند ماه کار معرق کاری را بیاموزند.

تجربه کنید!

اگر دلتان خواست هنر معرق کاری را از نزدیک تجربه کنید، جای درستی هستید! اکتیک برای شما تجربه‌های جدید خلق می‌کند. پس بفرمایید یک تجربه معرق:

هنر منبت کاری

پس از اینکه بفهمید منبت کاری یعنی چه، پاسخ به سوال تفاوت معرق و منبت کاری در چیست، برای شما بسیار راحت‌ خواهد شد.

عمر منبت کاری اولیه به درازای عمر بشر نخستین است! در حقیقت زمانی که انسان اولیه تشخیص داد که می‌تواند از چوب – که در دسترس‌ترین ماده آن زمان بود – اشیای کاربردی بسازد، نطفه منبت کاری و حجاری که دو تکنیک همزادند، شکل گرفت. هنر منبت کاری به شکل سنتی آن، یکی از اصیل‌ترین هنرهای دستی ایران است. این هنر در ایران قدمتی چند هزار ساله دارد و در دو شهر ملایر و آباده شیراز توسط استادکاران هنرمندی انجام می‌شده است. این حرفه طی سال‌ها کم‌کم توسط استادان به شهرهای دیگری همچون اصفهان منتقل شده و در زمره آثار ملی ایران شناخته شده است.

هنر منبت کاری در واقع هنر کنده کاری روی چوب یا سنگ است. این کنده‌کاری اغلب به وسیله قلم‌های کوچکی با نام «مغار» انجام می‌شود. مغار در میان ابزار منبت کاری، ابزاری بُرَنده و نوک تیز است که روی سطح چوب را می‌خراشد تا شکل نهایی پدید آید.

بررسی تفاوت معرق و منبت کاری نشان می‌دهد در منبت کاری برخلاف هنر معرق که تکه‌های خرد شده و پازل شکل کنار هم چسبانده می‌شدند، حجم چوب با کندن دچار تورفتگی و برجستگی می‌شود. این ادغام برجستگی‌ها و تو رفتگی‌ها که همگی با طرح و نقشه قبلی و یا بداهه صورت می‌گیرد، باعث می‌شود که طرح نهایی کم‌کم شکل بگیرد. به همین علت است که هنر منبت کاری مشابهت بسیار زیادی با هنرهایی مانند پیکرتراشی، حجاری و کنده‌کاری دارد. در این تکنیک، برخلاف معرق کاری نیازی به ورق‌های نازک چوبی نیست. بلکه چوب با توجه به طرح، به‌صورت حجمی انتخاب می‌شود تا بتوان با کندن فرم نهایی را درآورد.

در آموزش منبت کاری معمولاً به هنرجو نوع و درجه سختی چوب، راه گره‌ها و چشم چوب و میزان استحکام چوب آموزش داده می‌شود. زیرا در هنر منبت کاری که بنا بر کنده‌کاری چوب با مغار و چکش است، باید بدانیم چه کنیم تا چوب در نهایت تَرَک نخورد و نشکند. همچنین درجه سختی چوب نشان می‌دهد که باید از چه ابزار و مغاری استفاده کرد.

یادگیری تکنیک منبت کاری نیاز به ممارست و تلاش پیگیرانه دارد. طرح سنتی این هنر اصلی غالباً حکایتی از مرغان و گل و گیاه است: هنری منقوش به آثاری ملهم از موتیف‌های گیاهی شامل اسلیمی‌ها و خطایی‌ها. همچنین در آثار منبت کاری نقوش هندسی نیز دیده می‌شود. این نقوش بیشتر در حوزه بنا مانند درهای قدیمی مساجد وجود دارد.

این تکنیک معمولاً برای ساخت مبلمان، پایه‌های میز و صندلی، آثار هنری مانند قاب‌های برجسته، جعبه‌ها و صندوقچه‌های ارزنده، تاج تخت، قاب آینه، بوفه و کنسول و وسایلی از این دست استفاده می‌شود. حتی با گذری بر آثار تاریخی ایران زمین، هنر منبت کاری را در نرده‌ها، درهای قدیمی، برخی از محراب‌ها، منبرهای قدیمی و آثاری اینچنین مشاهده می‌کنیم.

تجربه کنید!

هنر منبت کاری را از نزدیک تجربه کنید و در کنار میزبان اکتیک از بوی چوب و لمس چوب لذت ببرید:

تفاوت منبت و معرق کاری

همان‌طور که در بالا ذکر کردیم، درست است که منبت و معرق هر دو از صنایع دستی و چوبی محسوب می‌شوند، اما تکنیک و خروجی آن تفاوت بسیار زیادی دارد. اگر بخواهیم به صورت اجمالی تفاوت معرق و منبت کاری را برشماریم بایستی از موارد زیر نام ببریم:

• ابزار و وسایل اصلی که در منبت مغار است و در معرق اره مویی.
• انتخاب چوب متناسب که در معرق معمولاً به شکل ورقه‌ای نازک انتخاب می‌شود ولی در منبت به‌صورت حجمی‌تر.
• تکنیک که در معرق شامل برش و خرد کردن طرح مورد نظر است اما در منبت اساس بر کنده‌کاری و ایجاد تورفتگی و برجستگی.
• خروجی که در معرق معمولاً شامل سطحی دو بعدی و تخت می‌شود (هرچند معرق‌های برجسته نیز وجود دارند.)، اما در منبت همواره شاهد حجمی سه بعدی و کاملاً برجسته هستیم.

سوالات متداول درباره تفاوت منبت کاری و معرق: