کوره ندارید؟ ایرادی ندارد! سفالگری بدون کوره را اینجا یاد بگیرید

اگر در خانه کوره ندارید، همچنان می‌توانید سفال و گلدان‌های سفالی را لعاب دهید. فرآیند سفالگری بدون کوره بسیار هیجان‌انگیز است و شما را بیشتر درگیر هنر سفالگری می‌کند. شاید برای شما و حتی کودکانتان نیز سفالگری بدون کوره جذاب‌تر باشد. جدای از این، اگر تازه‌کار باشید یا مدت اندکی است که قصد کردید سفالگری را تجربه کنید، قیمت بالای کوره می‌تواند مانعی برای شما به نظر بیاید.

سفالگری یکی از هنرهای بسیار قدیمی است که امروزه به عنوان بخشی از صنایع دستی شناخته می‌شود. این هنر در فرهنگ ایرانی نیز جایگاه بسیار ویژه‌ای دارد و اشیای سفالین بسیار از دوره‌های مختلف تاریخی تمدن ما امروزه در موزه‌های مهم سرتاسر دنیا نگهداری می‌شوند که خود نشانگر غنای هنر ایرانی از دیرباز است.

ما در این مقاله اکتیک می‌خواهیم درباره سفالگری بدون کوره با شما حرف بزنیم تا به‌راحتی بتوانید پا جای پای نیاکان هنرمند خود بگذارید. با آموزش سفالگری بدون کوره در اینجا می‌توانید به راحتی در خانه‌تان سفال درست کنید. روش‌های مختلفی برای پخت سفال بدون کوره وجود دارد، البته گزینه‌هایی مانند گودال آتش (Pit fired pottery) برای منزل شما مناسب نیستند! ما در اینجا بهینه‌ترین روش را به شما معرفی می‌کنیم.

پیش از خواندن، تجربه کنید! به تجربه‌اش می‌ارزه!

چرا ما باید سراغ سفالگری بدون کوره برویم؟

لعاب دادن سفال اغلب به کوره نیاز دارد. با این حال، کوره‌ها بزرگ و گران هستند. بهترین کوره‌های سرامیکی برای مصارف خانگی حداقل چندین میلیون تومان قیمت دارند. گاهی اوقات نگهداری آن‌ها در خانه دشوار است و بسیاری از مبتدیان برای پرداخت چنین هزینه‌ای آمادگی لازم را ندارند. شما می‌توانید از یک گزینه جایگزین استفاده کنید، اگر:

• به استودیوی سفالگری دسترسی ندارید
• جایی برای نگهداری کوره در خانه ندارید
• تا زمانی که بدانید سفال برای شما مناسب است، نمی‌خواهید کوره بخرید
• می‌خواهید تجربه‌گری کنید، آن‌ هم با آتش!

فرآیند سفالگری بدون کوره بسیار هیجان‌انگیز است و شما را بیشتر درگیر هنر سفالگری می‌کند.

سفالگری یک سرگرمی تقریباً گران‌قیمت است. ابزار سفالگری مانند چرخ سفالگری و کوره قیمت زیادی دارند و علاوه بر این هر دو فضای زیادی را برای نگهداری اشغال می‌کنند. بسیاری از مردم فضایی برای استودیوی خانگی ندارند، بنابراین این کاملاً منطقی است که نخواهیم پول برای کوره پرداخت کنیم.

شما لزوما به کوره نیاز ندارید، چون می‌توانید با لعاب سرد و حتی فِر ساخت سفال را انجام دهید. نتیجه نهایی باید خاک رس را به سفال تبدیل کند.

روشی مرسوم برای سفالگری: فِر آشپزخانه!

در حالی که اطلاعات ضد و نقیضی درباره کیفیت استفاده از فِر بجای کوره سفال وجود دارد، می‌توان آن را به‌عنوان روشی مناسب به مبتدیان و علاقه‌مندانی که هنوز تصمیم قطعی خود را برای ورود به سفالگری نگرفته‌اند، پیشنهاد کرد. طبیعتا فِر آشپزخانه نمی‌تواند جایگزین دقیقی برای لعاب‌دهی کوره باشد، اما یک روش بسیار جذاب و آسان برای سفالگری بدون کوره است.

اما فراموش نکنید که از فِر می‌توانید فقط برای ایجاد قطعات تزئینی استفاده کنید. زیرا تنها لعاب‌هایی که برای مواد غذایی مشکلی ایجاد نمی‌کنند را می‌توانید در فِر قرار بدهید! مراقب باشید پس ناخواسته خود و عزیزانتان را مسموم نکنید! درواقع، شما با قراردادن سفال در فِر، می‌توانید آموزش سفالگری بدون کوره را تجربه کنید.

با این حال سفالگری با فر آشپزخانه دچار محدودیت‌هایی است. جدا از مسئله دما، نتایج شما ممکن‌ است گاهی شکننده باشند. شما فقط می‌توانید از چند نوع خاص خاک رس استفاده کنید (بهترین خاک رس، خاک‌ رس دست‌ساز خانگی، مانند خمیر نمکی، است). رنگ‌آمیزی این قطعه نیز بهتر است بعد از پختن سفال در فر انجام شود.

چند نکته برای استفاده از فر بجای کوره سفال:

برای پخت سفال در فر آشپزخانه ۱۰ دقیقه زمان کافیست.

درجه فر برای پخت سفال‌های کم ضخامت و تزیینی ۱۲۰ درجه، برای سفال‌های با ضخامت متوسط و تزیینی ۲۵۰ درجه است.

استفاده از فر بجای کوره سفال برای ساخت ظروف مصرفی سفالی که زیاد استفاده و شستشو می‌شوند مناسب نیست. چون این ظروف باید در دمای ۷۰۰-۹۰۰ درجه کوره سفالگری بپزند.

بنابراین شاید این روش برای ساخت ظروف سفالی بدون کوره چندان مناسب نباشد. به خصوص ظروفی مثل لیوان که زیاد در معرض استفاده و تماس با آب هستند.

پیشنهاد خواندنی: سفالگری برای کودکان

به دنبال جایگزین برای لعاب سرامیکی

لعاب‌های سرامیکی باید در دمای بالا پخته شوند. انواع مختلف لعاب در دماهای مختلف پخته می‌شوند. با این حال، اکثر لعاب‌های سرامیکی باید حداقل تا دمای ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد حرارت بگیرند تا پخته شوند. دلیل اینکه لعاب‌های سرامیکی باید در دمای بسیار بالا پخته شوند این است که آن‌ها برای ذوب‌شدن طراحی شده‌اند. مواد موجود در لعاب‌ها وقتی کوره داغ است ذوب می‌شوند و بعد از سرد شدن کوره، سفت می‌شوند. این کار یک پوشش شیشه‌ای‌مانند بر روی سطح سفال لعابدار تشکیل می‌دهد.

لعاب‌های سرامیکی بسیار جذاب هستند، اما این روش تنها راه رسیدن به محصولات هنر سفالگری نیست. با آموزش سفالگری بدون کوره شما در خانه می‌توانید راه‌های مختلفی را امتحان کنید که به چنین دمای بالای نیاز ندارند. به دلایلی که واضح است، لعاب کاری بدون کوره را که از گرما استفاده نمی‌کند، «پرداخت سرد» (cold finish) یا لعاب سرد (cold glaze) می‌گویند.

• رنگ اکلریک (Acrylic Paint): این رنگ طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود و شما با آن می‌توانید به رنگ دلخواه خود برسید. خوبی اکلریک این است که تقریباً مقاوم است و خاصیتی نسبتاً پلاستیکی هم دارد. البته اکلریک کمی در برابر آب مقاوم است و اگر مرطوبش کنید، بلافاصله نمی‌شود از آن استفاده کرد. بتونه‌کاری کمک می‌کند که رنگ به ‌خوبی جذب ظرف شود. بتونه می‌تواند از رنگ اکلریک محافظت کند و آن را در برابر آب مقاوم‌تر می‌سازد، اما بدین معنا نیست که دیگر ضدآب شده ‌است. حواستان باشد حتی اگر بتونه‌کاری هم بکنید، بازهم تزئین سفال با رنگ اکلریک نمی‌تواند مانند سفال لعابدار بادوام باشد.

• وارنیش یا لاک‌ زدن (Varnish): اگر از خاک رس جذاب برای سفالگری بدون کوره استفاده می‌کنید، یک پوشش ساده از لاک شفاف می‌تواند عالی به نظر برسد. برخی از خاک‌های رس بدون لعاب جالب به نظر می‌رسند. با تهیه گل سفال بدون نیاز به کوره می‌توانید لاک زدن را امتحان کنید، زیرا خودشان به تنهایی به اندازه کافی جذاب هستند.

• موم (Wax): یک راه‌کار عالی برای ایجاد یک براقیت نرم بر روی گلدان است. موم می‌تواند شبیه به رس پخته‌شده به نظر برسد. موم تنوع بالایی دارد و می‌تواند جایگزین مناسبی برای لعاب باشد. به‌عنوان مثال می‌توانید یک موم خمیری (paste wax) به گلدان خود بمالید. سپس با یک سشوار به گلدان حرارت دهید. هنگامی که موم گرم شد، می‌شود آن را با یک پارچه صاف کرد و سپس یک لایه دیگر مالید. همین‌طور که لایه‌ها را می‌سازید، می‌توانید درخششی بسیار عمیق به گلدان خود بدهید.

• رنگ چوب (Wood Stain): شما با رنگ چوب می‌توانید به‌راحتی سفالگری بدون کوره را تجربه کنید. رنگ چوب را می‌توان به راحتی بر روی سفال‌های بدون لعاب اعمال کرد. همچنین می‌توان پس از لاک ‌زدن از آن استفاده نمود. به‌کاربردن اسپری زنگ (spray stains) یا همان اسپری چوب نیز می‌تواند یک گزینه دیگر باشد، به‌خصوص اسپری رنگ‌های متالیک جلوه‌ای فوق‌العاده به سفال شما می‌دهد.

نکات پایانی برای سفالگری بدون کوره

اگر می‌خواهید ساخت ظروف سرامیکی بدون کوره و در منزلتان انجام دهید، بهتر است به نکات زیر توجه کنید.

• ظرفتان را حتما تزیین کنید:
  • حتی اگر نمی‌خواهید لعاب‌کاری انجام دهید، بهتر است ظروف سفالی خود را تزئین کنید. سفال معمولا دو بار پخته می‌شود. اولین پختن زمانی است که خاک رس به مواد سرامیکی تبدیل می‌شود. به سفال‌هایی که پخته شده‌اند، ظروف بیسک (bisque) گفته می‌شود. آتش دوم، همان لعاب است. خاک رسی که پخته نشده باشد، بسیار شکننده است. از طرفی دیگر، ظروف بسیک، اگر چه متخلخل، اما بادوام هستند. شما می‌توانید سفال‌هایی نیز خریداری کنید که آماده تزئین هستند.
• بتونه‌کاری کنید:
  • اگر تلاش کنید تا رنگ را مستقیما روی بیسک قرار دهید، رنگ خشک می‌شود و مخلوط‌شدن را دشوار می‌کند. پس اگر می‌خواهید از قدرت جذب بیسک کم کنید، بهتر از قبل از رنگ‌آمیزی، بتونه‌کاری کنید. این کار شبیه مهر و موم کردن یک دیوار گچی قبل از رنگ‌آمیزی است. همچنین می‌توانید با ترکیب چسب PVA با آب، ابتدا بیسک را رنگ کنید.
• مراقب مسمومیت باشید:
  • سفال‌هایی که با روش‌های آلترناتیو بالا لعاب گرفته‌اند، از لحاظ غذایی ایمن نیستند. یعنی شما نمی‌توانید در آن‌ها غذا سرو کنید! نمی‌توانید از آن‌ها آب بنوشید و یا به عنوان ظرف نگهداری ازشان استفاده کنید. دلیلش هم متخلخل‌بودن سطح این لعاب‌های جایگزین است. آن‌ها مایعات را جذب می‌کنند یا اینکه مواد شیمیایی‌شان شسته می‌شود و به غذایتان وارد می‌شود. همچنین این سفال‌ها برای گلدان‌ها نیز مناسب نیستند. اگر می‌خواهید از آن‌ها به عنوان گلدان استفاده کنید، بهتر است گلدانی پلاستیکی درونش قرار دهید و سپس گل و خاک را داخلش بریزید.

سوالات متداول درباره سفالگری بدون کوره

اگر درباره سفالگری بدون کوره نظر یا سوالی دارید با ما در میان بگذارید و از میزبان‌های باتجربه اکتیک جواب بگیرید.