نجاری: یک راهنمای کامل برای عاشقان بوی چوب!

هنگامی که پای تلویزیون می‌نشستیم و پسرعموها چشم‌شان به دماغ پینوکیو بود، من به کارگاه نجاری پدر ژپتو فکر می‌کردم. به اینکه آیا من هم می‌توانم عروسکی چوبی بسازم تا راه برود. به این فکر می‌کردم که چوب را چگونه به حرکت در بیاورم. بنابراین طبیعی بود که تمام ایام مدرسه در انتظار آغاز تابستان سپری شود، آغاز تابستان و شروع کار در نجاری عمویم. برای من شغل نجاری یک تفریح یا حتی تلاشی برای کسب یک مهارت تلقی نمی‌شد، چیزی بود که می‌توانستم با آن برای تحقق خیال‌های کودکانه‌ام تلاش کنم. شاگردی در کارگاه کوچک نجاری شاید مسیر زندگیم را تغییر داد و من را به سمت دنیای هنر کشاند.

نجاری یک پایش در هنرهای کاربردی و پای دیگرش در هنرهای تجسمی است. هم ابزار مصرفی می‌سازد و هم زیبایی می‌آفریند. مواد خام خود را از طبیعت می‌گیرد و جانی دوباره به آن می‌بخشد.

ما در این مقاله اکتیک می‌خواهیم درباره شغل نجاری صحبت کنیم. اگر به آموزش نجاری علاقه‌مندید، اگر می‌خواهید درباره صنعت چوب بدانید و اگر به دنبال انواع ایده ها و کاربردهای نجاری هستید، این مقاله اکتیک را از دست ندهید.

نجاری چیست؟

نجاری یکی از قدیمی‌ترین مشاغل فنی و مهارتی است که هنوز در ساخت و سازهای مدرن به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. نجاری شامل برش‌کاری، شکل دادن و نصب چوب (الوار) برای ساختمان‌ها و سایر سازه‌ها نیز هست.

نجاری اغلب بخشی از «مرحله اول در ساخت و ساز» (first fix) است که در آن قطعات چوبی و الوارها در ساخت سقف، کف، دیوار و سایر سازه‌های چوبی به کار می‌روند. همچنین اغلب بخشی از کارهای «مرحله دوم ساخت و ساز» نیز به نجاری اختصاص دارد، مانند ساخت تخته‌ خرده چوب، سرستون‌ها، درها و غیره. نجاری همچنین می‌تواند در تهیه قالب‌ها، پله‌ها، چارچوب و تولید در و پنجره و دکوراسیون خانه نیز به کار آید.

نجاری را تجربه کنید! راحت و ارزان با اکتیک!

در جهان تجربه‌های اکتیک، جای نجاری نباید خالی باشد. بنابراین چند تجربه فراهم کردیم که در کنار میزبان‌های حرفه‌ای و کاربلد و در کارگاهشان نجاری کنید:

تاریخچه نجاری

از آن‌جایی که چوب به صورت طبیعی رو به تخریب‌شدن می‌رود، نمونه‌های اولیه زیادی از آثار نجاری باقی نمانده است. قدیمی‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی، روکش‌های چاه‌های آب هستند که با استفاده از الوارهای بلوط در آلمان ساخته شده‌اند و قدمت آن به حدود ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد برمی‌گردد.

برخی از قدیمی‌ترین ساختمان‌های چوبی جهان، معابد چینی هستند؛ معابدی مانند معبد نانچان که در سال ۷۸۲ ساخته شدند یا کلیساهای چوبی در نروژ-مانند کلیسای هدال-که قدمتشان به قرون ۱۲ و ۱۳ میلادی بازمی‌گردد.

شغل نجاری طی قرن‌ها مطابق با فن‌آوری و ابزارهایی که در ساخت و ساز استفاده می‌شد، تکامل یافت. کارخانه‌های چوب‌بری که در قرن شانزدهم گسترش یافتند باعث شکل‌گیری صنعت چوب (timber industry) شدند. انقلاب صنعتی قرن هجدهم، موتورهای بخار و میخ‌های مرسوم امروزی را معرفی کرد که نجاران را از فرآیند پر زحمت تولید میخ‌های دست‌ساز خلاص کرد.

نجاران تا قبل از قرن نوزدهم، یعنی زمانی که مواد دیگری مانند فولاد و بتن محبوبیت فزاینده‌ای پیدا کردند، عمدتاً بر روی ساختمان‌های اسکلت‌بندی‌شده با تیر و الوار متمرکز بودند. اخیراً چیزی شبیه به تجدید حیات در ساخت و ساز با الوار شکل گرفته است و با محصولاتی مانند گلولام و الوار روکش چند لایه (LVL) که به دنبال بهره‌برداری از مزایای پایدار چوب هستند، شاهد رونق‌گیری دوباره نجاری در ساخت‌ و سازها هستیم.

ابزارهای نجاری و کاربرد آن‌ها

نجاری و کار با چوب مجموعه‌ای از مهارت‌ها هستند که برای خلق محصولات چوبی به دانش عمیقی از ابزار، ماشین‌آلات و تکنیک‌های مختلف نیازمند است. ابزارهای ضروری برای نجاری را می‌توان به چند دسته عمده تقسیم کرد. این ابزارها می‌توانند در کارگاه‌های نجاری و در استودیوهای شخصی مورد استفاده قرار گیرند.

الف) ابزارهای دستی

ب) ابزارهای برقی

ج) ابزارهای اندازه‌گیری

د) ابزارهای مربوط به میزکار

ه) تجهیزات ایمنی

ما در اینجا تعدادی از مهمترین ابزارهای دستی و برقی را به شما معرفی می‌کنیم و کاربرد آن‌ها را شرح می‌دهیم:

ابزارهای دستی نجاری

• مداد نجاری: درست حدس زده‌اید. فهرست را با اساسی‌ترین وسایل نجاری شروع می‌کنیم. مداد نجاری یک مداد گرافیتی معمولی است. مداد نجاری برای ایجاد خطوط رسم، علامت‌گذاری مناطق برای برش، یا ایجاد بریدگی در مواد هنگام اندازه‌گیری و طرح‌ریزی استفاده می‌شود.
• چکش دوشاخ (The Claw Hammer): چکش ابزاری است که در طول تاریخ امضای نجار بوده است. معمولاً به کمربند او وصل می‌شود یا روی میز کار قرار می‌گیرد تا برای ضربه زدن به میخ همیشه در دسترس باشد. یک نجار چکشی دارد که محکم در دستش می‌نشیند و با حرکت آرنج راحت تاب می‌خورد.
• سِت پیچ ‌گوشتی (Set of Screwdrivers): برای هر کاری که به ساخت و ساز یا تجهیزات مبلمان مرتبط می‌شود، باید حتما مجموعه‌ای از پیچ گوشتی در دسترس داشته باشید. چهارسو و دوسوها با اندازه‌های مختلف تقریبا برای هر پروژه‌ای کافی ضروری هستند، اما انواع دیگر پیچ گوشتی را نیز می‌توان در جعبه ابزار نجار پیدا کرد.
• رنده دستی (Hand plane): رنده‌های دستی یکی از قدیمی‌ترین ابزارهای صنعت نجاری هستند و می‌توان از آن‌ها به عنوان ابزاری اولیه در انجام کارهای زمخت و هم به عنوان ابزاری برای خلق جزئیات در مراحل تکمیلی استفاده کرد. کشیدن آن‌ها روی یک سطح صاف، رگه‌های چوب را به طور یکنواخت از بین می‌برد. یک نجار ماهر، می‌تواند از آنها برای ایجاد لبه‌های گرد نیز استفاده کند.
• اره دستی (Hand Saw): اره دستی همراهی مطمئن در برش‌های بزرگ است، مانند کوچک‌کردن قطعات چوب. اره دستی شامل یک تیغه فلزی بلند و مستقیم با دندانه‌های تیز است که به یک دسته چوبی یا فلزی متصل می‌شود.

ابزارهای برقی نجاری

ابزارهای دستی می‌توانند به پیشبرد بخش بزرگی از شغل نجاری-با توجه به دانش، مهارت و زمان شما- کمک کنند، اما ابزارهای برقی از هر نظر یک پیشرفت بزرگ به شمار می‌آیند. این ابزارها برای راه‌اندازی یک کارگاه نجاری و رساندن نجاری به سطح حرفه‌ای، مانند نجاری تجاری یا کارهای ساختمانی، ضروری هستند.

• مته برقی (Power Drill): مته برقی یک ابزار همه کاره است که هم در سطح تجاری و هم در سطح کارگاهی استفاده می‌شود. کاربردهای آن ممکن است ساده به نظر برسد، محدود به ایجاد سوراخ‌ها و قرار دادن پیچ‌ها یا بست‌ها؛ اما مته ملحقات و سری‌های بسیاری دارد که برای کارهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• اره مدور (Circular Saw): اره مدور گزینه مناسب شما برای برش‌های مستقیم و عمیق است. این اره ابزاری نسبتاً ساده است که از یک تیغه گرد تشکیل شده که مستقیماً به محور موتور متصل است. نجارها معمولاً تیغه‌ها را برای انطباق با انواع چوب تعویض می‌کنند.
• اره عمودبُر یا ظریف‌بُر (Jigsaw): احتمالا ساده‌ترین اره برقی موجود در کارگاه نجاری، اره عمودبُر است. با این وجود استفاده از آن آسان نیست، زیرا هدفش ایجاد برش‌های انتزاعی و نامنظم، مانند منحنی‌ها و طرح‌های شابلونی، با هدایت تیغه در یک مسیر مشخص است.

صنعت چوب

صنایع چوب دربرگیرنده امور مربوط به جنگلداری، بهره‌برداری و چوب‌بری، تجارت الوار و تولید محصولات چوبی مانند مبلمان و دکوراسیون منزل و همچنین محصولات چوبی ثانویه مانند خمیر چوب است که در تولید کاغذ به کار می‌آیند. الوار و محصولات چوبی، از جمله محصولات نجاری در صنعت چوب، از تنه و شاخه‌های درختان طی چندین مرحله فرآیند ایجاد می‌شوند.

وجود اقتصاد چوبی، یا به طور کلی، اقتصاد جنگلی (در اغلب کشورها اقتصاد بامبو غالب است)، در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و همچنین در بسیاری از کشورها با آب و هوای معتدل امری برجسته است. این کشورها عموما مناطق جنگلی وسیعی دارند، بنابراین برای آن‌ها شرایط توسعه جنگلداری به منظور برداشت چوب برای مصارف محلی نیز امکان‌پذیر است.

صنایع چوبی هرچند به صورت تاریخی بخش مهمی از اقتصاد را در برمی‌گرفتند، اما در قرون اخیر برداشت بی‌رویه از جنگل‌ها و تجارت غیرمجاز چوب باعث آسیب به زیست‌بوم انسانی شده است. اما این امر بدان معنا نیست که صنایع چوبی ذاتا برای حیات بشری مضر هستند؛ توجه به نوع برداشت و رسیدن به یک صنعت چوب پایدار می‌تواند هم نقش محصولات چوبی را در زندگی ما حفظ کند و هم جنگل‌ها-و در نتیجه حیات انسانی- را از نابودی نجات دهد.

پیشنهاد خواندنی: همه چیز درباره منبت کاری

انواع مصنوعات چوبی

همان‌طوری که گفته شد، مصنوعات چوبی دامنه بسیار گسترده‌ای را در بر می‌گیرند. از چوب در مبلمان، ساختمان‌ها، پل‌ها و به عنوان منبع انرژی به طور گسترده‌ای استفاده می‌شود. علاوه بر این، چوب درختان و بوته‌ها را می‌توان در محصولات مختلفی مانند خمیر چوب، سلولز در کاغذ، سلولوئید در فیلم عکاسی اولیه، سلفون و ابریشم مصنوعی (جایگزین ابریشم) استفاده کرد. به طور عمده می‌توان محصولات چوبی را به چند دسته زیر تقسیم کرد:

• الوار
• چوب کامپوزیت
• روکش‌ها
• تخته سه‌لا
• چوب اصلاح‌شده
• چوب مناسب سوخت
• خمیر و کاغذ چوب
• زغال چوب

آنچه ما به عنوان مصنوعات چوبی در منزل و زندگی روزمره‌مان با آن‌ها روبرو هستیم بیشتر محصولات چوبی هستند که از چوب‌های کامپوزیت، روکش‌ها، تخته‌ سه‌لا و چوب اصلاح‌شده به دست آمده‌اند. ما در اینجا نگاهی اجمالی به این محصولات می‌اندازیم:

• کابینت: کابینت‌های چوبی هنوز هم یکی از پرطرفدارترین انواع کابینت هستند که زیبایی خاصی به آشپزخانه می‌بخشند. تنوع چوب در تولید کابینت بسیار بالا است، اما چوب‌هایی با رگه‌های نامنظم مانند چوب گردو و راش را می‌توان از محبوب‌ترین‌ها به شمار آورد. چوب متریال بادوامی است که به سادگی تمیز می‌شود؛ اما جدا از همه، زیبایی طبیعی آن می‌تواند جلوه‌ای منحصربه‌فرد به آشپزخانه دهد.
• مبلمان: مبلمان یکی از ضروری‌ترین اقلام دکوراسیون منزل است که کیفیت و جنس چوبش می‌تواند مهمترین نقش را در انتخاب آن‌ داشته باشد. افراد با انتخاب مبلمان و تخصیص فضای درست به آن، می‌توانند زیبایی دوچندانی به خانه خود ‌دهند. چوب گردو و راش در انتخاب مبلمان نیز بسیار پرطرفدار و مرغوب هستند، اما چوب بلوط و ماهون هم جزو گزینه‌ها به شمار می‌آیند.
• کتابخانه: برای ساخت کتابخانه‌های چوبی می‌توان به سراغ چوب‌های باکیفیت و بادوام مانند گردو و افرا رفت. تخته سه‌لا و MDF هم می‌توانند در تولید کتابخانه مورد استفاده قرار گیرند، اما طبعن اگر کیفیت و زیبایی حرف اول را بزند، این گزینه‌ها روی میز باقی نخواهند ماند.

نکات مقدماتی در آموزش نجاری

آموزش نجاری آنچنان که بیان شد، نیازمند کسب دانش در حوزه‌های مختلف است. شما علاوه بر کسب مهارت و تکنیک، باید اطلاعات کافی درباره چوب و ابزار نیز داشته باشید تا بتوانید محصولات باکیفیتی خلق کنید. در اینجا ما مجموعه‌ای از نکات را جمع‌آوری کرده‌ایم که می‌تواند به شما در یادگیری شغل نجاری کمک کند.

• سنباده زدن کار را آسانتر می‌کند: سنباده کاری با دست ممکن است کار سختی به نظر آید، اما با ابزارهای خاص و کاغذ سنباده باکیفیت، نتایجی عالی به دست خواهید آورد که اغلب از یک سنباده برقی بهتر است. علاوه بر این، سنباده دستی ساکت‌تر است، گرد و غبار کم‌تری تولید می‌کند و از لحاظ عملی ممکن است به نقاطی برود که سمباده‌های برقی نمی‌تواند.

بر روی رگه‌های چوب، مخصوصا بر رگه‌های نهایی، سنباده بزنید. برای از بین بردن خراش‌ها و لکه‌های عمیق، در اولین سمباده، سمباده را روی رگه چوب تا حدود ۴۵ درجه زاویه دهید. قبل از حرکت به رگه بعدی، با سنباده ریز کار کنید تا تمام خراش‌های رگه‌های متقاطع از بین برود.

• میزان رطوبت چوب را بدانید: وقتی چیزی با چوب می‌سازید، باید حتما از میزان رطوبت و یا اصطلاحا نَم چوب اطلاع داشته باشید. اگر چوب خیلی خشک باشد، ممکن است محصول نهایی متورم شود یا ترک بخورد. و اگر بیش از حد رطوبت داشته باشد، محصول نهایی ممکن است پیچ‌وتاب بردارد. رطوبت نادرست باعث بیش از ۸۰ درصد مشکلات نجاری است.

یکی از راه‌های تعیین رطوبت، استفاده از رطوبت‌سنج است. شما می‌توانید بر تلفن همراه خود نیز اپلیکیشن رطوب‌سنج نصب کنید و به‌راحتی در پروژه‌های نجاری خود از آن بهره بگیرید.

• تا حد ممکن از ایجاد لکه‌های اضافی چسب جلوگیری کنید: برای از بین بردن لکه های ناشی از تراوش چسب در طول اتصالات، قطعات را بدون چسب به هم گیر دهید. نوار چسب ماسک را روی مفصل اعمال کنید و سپس آن را با یک چاقو برش دهید.
• نور محیط کارگاه مهم است: به نورپردازی توجه ویژه‌ای داشته باشید. زیرا باید از تمام زوایا بتوانید به محصول بدون سایه نگاه کنید. علاوه‌براین، نور مناسب باعث افزایش ایمنی کارگاه نجاری شما می‌شود. چند نوع نورپردازی را در حالت کلی باید در نظر بگیرید. الف) نورپردازی سقفی ب) نورپردازی متمرکز روی محصولات ج) چراغ‌های روی ابزار کار
• ابزارها را تیز نگه دارید: ابزارها اگر کُند شوند، کار نجاری را بسیار کسل‌کننده خواهند کرد. علاوه بر آن، برخلاف تصور عامه، این ابزارهای کُند هستند که خطرات بیشتری می‌آفرینند، زیرا نیاز به اعمال نیروی بیشتر و غیراصولی دارند.

انواع ایده ها و کاربردهای نجاری برای مبتدیان

حالا می‌خواهید چیزی جدید بسازید؟ این پروژه‌های جذاب نجاری را بررسی کنید! بهترین قسمت این است که شما برای ساخت و خلق آن‌ها، به یک کارگاه کامل و سال‌ها تجربه نجاری نیاز ندارید و با چند ابزار معمولی و انتخاب صحیح چوب می‌توانید از پس آن برآیید.

• تخته کار آشپزخانه: تخته کار آشپزخانه هم یکی از آسانترین محصولات چوبی است که شما می‌توانید آن را با یک اره، سنباده و چوب بسازید. آموزش کامل و برش‌کاری را می‌توانید از اینجا ببینید.
• قاب عکس: اگر مبتدی هستید و نمی‌خواهید برای چوب هزینه کنید، استفاده از چوب‌های بازیافتی می‌تواند ایده‌ای هوشمندانه باشد. شما با یک اره و مته کوچک می‌توانید از نرده‌های قدیمی برای این پروژه ساده نجاری استفاده کنید. شما می‌توانید کار را با استفاده از گیره‌ها و چسب به پایان برسانید. راهنمای گام‌به‌گام و تصویری را در اینجا ببینید.
• میز با جعبه: یکی از کارهای دیگر مقرون‌به‌صرفه‌ای که می‌توانید انجام دهید، استفاده از جعبه به عنوان متریال کار است. از آنجایی که جعبه فرم خوبی دارد، نیاز به زمان کمتری برای سرهم‌بندی آن‌ها دارید. با این حال با تکمیل پروژه می‌توانید از تماشای آن لذت ببرید. اگر می‌خواهید یک میز چای‌خوری بسازید، می‌توانید این آموزش را دنبال کنید.
• زیرپایی ورودی خانه: یک زیرپایی چوبی می‌تواند نشانی از یک استقبال متفاوت و گرم باشد. بعلاوه برای تکاندن گل و خاک یک گزینه عالی است. شما می‌توانید این پروژه را با چکش، میخ، جعبه ابزار و مقداری چسب به پایان ببرید.
• چارپایه: بعد از اینکه گزینه‌های پیشین را تمرین کردید، می‌توانید سراغ چارپایه بروید، زیرا پروژه‌ای است که نیاز به دقت بیشتری دارد. اما هنوز هم کار دشواری نیست و به راحتی می‌توانید از پس آن برآیید. برای جلوه‌دادن به چارپایه می‌توانید دست‌آخر آن را رنگ‌آمیزی کنید. اگر می‌خواهید ساختنش را شروع کنید، پس این آموزش باید به کارتان بیاید.

سوالات متداول درباره نجاری