گرافیتی یا نقاشی دیواری و مهم‌ترین آرتیست‌های آن

نقاشی دیواری، از هنرهای اصیل و مطرح ایرانی است که از دیرباز، به دست هنرمندان توانایی چون رضا عباسی در کاخ‌ها و محوطه‌های درباری انجام می‌شد. البته که در آن زمان هم گاهی مفاهیم سیاسی و فرهنگی در این آثار نقاشی آشکار بود. اما قرابت کنونی مفهوم نقاشی دیواری با گرافیتی و هنر خیابانی، با گذر زمان و در عصر مدرن شکل گرفته است. اولین تلاش‌های‌ بشر برای ایجاد نقش بر دیواره غارها یا سطوح مختلف دیگر، با خط و خش انداختن یا حکاکی همراه بود؛ ظاهراً نام Graffiti، بر اساس همین شیوه باستانی و از واژه ایتالیایی Graffiato به معنی خراشیده، گرفته شده است. این هنر می‌تواند حروف، کلمات، نمادها، الگوها، اشکال و نقش‌های گوناگونی را در مکان‌های عمومی و خصوصاً بر دیوارها به تصویر بکشد؛ اینجا، نقطه آغاز پیوند Graffiti با نقاشی دیواری است.

گرافیتی چیست و به چه ابزاری نیاز دارد؟

گرافیتی در طول حیات درازش که از دوره‌های باستان و پیش از تمدن بشر آغاز شده، دائماً با مفاهیم و روش‌های متفاوتی خلق شده است. دیوار تنها بستر Graffiti نیست و سنگفرش کف خیابان، ایستگاه‌های قطار، واگن‌های قطار و …، دیگر میزبان‌های این نقوش، حروف یا حکاکی‌ها هستند. با این وجود، نقاشی دیواری در اماکن عمومی، مهم‌ترین وجه گرافیتی مدرن است. انواع اسپری‌های رنگی، قلم مو، براق‌کننده‌ها، رنگ‌های اکریلیک، شابلون، استیکرها و …، مهم‌ترین ابزار خلق دیوارنگاره در دنیای امروزند.

با اکتیک به تجربه‌اش می‌ارزه!

در اکتیک می‌توانید گرافیتی را تجربه کنید! بدون اینکه لازم باشد پیش زمینه نقاشی دیواری بلد باشید یا رنگ و ابزار بخرید.

مضامین گرافیتی چیست؟

گرافیتی مدرن، از حدود سال‌ ۱۹۲۰ در فیلادلفیلا و بعد از آن در نیویورک امریکا ظاهر شد. هنوز بر سر ابعاد مثبت و منفی این هنر در دنیا بحث‌های زیادی جریان دارد. گاهی گروه‌های خلافکار، با بعضی روش‌های مدرن این نوع خلق اثر خصوصاً Tagging Name، تعیین قلمرو و خودنمایی می‌کردند؛ این به ایجاد ترس و نهایتاً تخریب کل مسأله در بین مردم، دامن می‌زد. اما دیوارنگاری‌ها از نوشتن حروف ساده تا نقاشی‌های پیچیده و تخصصی، دائماً جایی برای بیان اعتراض‌های قشر نسبتاً محروم‌تر، ساکت و آسیب‌دیده جامعه هم بوده است؛ گرافیتی اغلب با پیام‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی همراه است و می‌تواند مخاطبان را وادار به تفکر کند. توجه به احساسات و حقوق مخاطب، مهم‌ترین چیزی است که Graffiti مؤثر و مثبت را از نوع منفی آن جدا می‌کند.

تفاوت نقاشی خیابانی و گرافیتی و نقاشی دیواری

گرافیتی لزوماً همراه با نقاشی نیست و تمرکزش خیلی وقت‌ها بر حروف و نشانه‌هاست. البته هنر و نقاشی خیابانی از خیلی جهات با آن، همپوشانی دارند؛ اما حتماً یکی نیستند. نقاشی خیابان، اساساً به تصویرها و نقوش‌ می‌پردازد. از طرفی نقاشی خیابانی، اغلب به دست نهادهای دولتی و قانونی و گاهی با اهداف تجاری انجام می‌شود؛ اما Graffiti در پی انگیزه‌های شخصی است. نقاشی دیواری هم می‌تواند تفاوت‌هایی داشته باشد؛ نقاشی دیواری ممکن است در محیط خصوصی و داخلی ساختمان‌ها باشد؛ اما هنرهای خیابانی، اساساً عمومی هستند.

اهداف نقاشی دیواری و Graffiti

در عصر ما، نقاشی و هنر خیابانی مثل خیلی از هنرهای دیگر در مسیر تجاری‌سازی، قرار گرفته است؛ هنرمندان این شاخه در ایران و سایر جهان، اغلب سفارش‌های تبلیغاتی می‌گیرند. اما گاهی هم نهادهای دولتی کشور، از هنر نقاشی خیابانی در جهت نمایش تصاویر فرهنگی، اعتقادی و سیاسی، بهره می‌گیرند. نقاشی دیواری، خیابانی و گرافیتی با وجود تفاوت‌هایشان، در بین عموم مردم غالباً یکسان تلقی می‌شود. خیلی از تصاویر نقاشی‌های دیواری عمومی ما، ترکیبی از دیوارنویسی‌های پیچیده یا ساده با همراهی نقاشی (اخیرا بیشتر تصاوی سه‌بعدی) است. از این جهت هم مشخص کردن مرز مشخص برای گرافیتی و نقاشی خیابانی، آسان نیست. با این وجود جایی که هنرمندان Graffiti دنیا، محدودیت و قوانین را چندان بر نمی‌تابند و پیامشان می‌تواند اعتراض‌گونه و کاملاً بر خلاف قوانین حاکم باشد، تفاوت‌ها کمی نمایان‌ترند.

پیشنهاد خواندنی: درباره پارکور بخوانید، ورزشی روی دیوارهای گرافیتی!

سبک های مختلف نقاشی دیواری و Graffiti

نقاشی دیواری در ایران، قدمتی طولانی و حضوری درخشان دارد. ایران از اولین مناطقی است که نشانه‌های گرافیتی باستانی در آن یافته شده. نقاشی‌های دیواری، پیش از ظهور اسلام و بعد از آن، در تمام دوران اشکانی، ساسانی، صفویه و قاجار، دائماً در حال پیشرفت بود. نشان این هنر بی‌بدیل را می‌توانید در اماکن تاریخی مهمی مثل تالار آینه کاخ چهلستون و کاخ زیبای عالی‌قاپو در اصفهان، ببینید؛ این‌ها یادگار دوران صفویه هستند و اغلب مراسم بزم و تصاویری از پادشاهان، به نمایش می‌گذارند. بخشی از دیوارنگاره‌های مهم دوره قاجار، در تالارهای کاخ گلستان تهران خلق شده که بخشی از آن همچنان باقی است. پیام‌های سیاسی دیوارنگاره‎‌های خیابانی، جنبشی پررنگ در انقلاب ۱۳۵۷ ایران بود.

سبک امضازنی یا Tag Graffiti، امضای خاص و منحصربه‌فرد خالق اثر را با اتکا بر حروف و علائم به نمایش می‌گذارد و از خلافکارها تا هنرمندان بسیار محبوب این شاخه، رواج داشته. تروآپ یا Throw up Graffiti، از اتکای صرف به حروف و نشانه‌ها فاصله می‌گیرد و با نقاشی، ترکیب می‌شود. سبک Piece Graffiti، به هنرمندان قدرتری نیاز دارد؛ این سبک از نقاشی دیواری، به دست نقاشان حرفه‌ای با رنگ‌ها و جزئیات بسیار و در زمانی طولانی، خلق می‌شود. گرافیتی سه‌بعدی با تکنیک‌های خاص، تصاویری خیره‌کننده و شگفت‌انگیز بر دیوارهای شهر به جا می‌گذارد. این نوع از نقاشی خیابانی را هرگز نمی‌توان نادیده گرفت؛ با این‌حال بُعد تصویرگری و طراحی در این روش، بیش از اهداف دیگر نقاشی دیواری مطرح است. این طرح‌ها اگر با محیط اطراف همخوان باشند، جلوه حیرت‌آوری به شهر می‌دهند.

تخصص مورد نیاز برای نقاشی دیواری

طبیعتاً هرچه گرافیتی‌ها به سمت کلمات و نقش‌های پیچیده با جزئیات پیش می‌رود، نیاز به آموزش‌های تخصصی بیشتر و بیشتر خواهد بود. آموزش‌هایی که شما را با تکنیک‌های نقاشی دیواری خیابان آشنا کند و در عین حال، فضا را برای بروز خلاقیت‌های هنرمند باز بگذارد. درواقع دیوارنگاره‌های پیچیده، سه‌بعدی و پرجزئیات، یک نقاش تمام‌عیار از شما می‌خواهد که با علاقه، پیگیری و تمرین‌های دائمی ممکن است. اما اگر قصد شروع دارید یا دوست دارید حدأقل یک بار نقاشی دیواری یا گرافیتی را امتحان کنید، تجربه‌های حضوری اکتیک را از دست ندهید. در این تجربه‌ها با هنرمندان مجرب این زمینه، به محلی برای تمرین می‌روید و با یادگیری اصول کلی و اساس رنگ‌پاشی، می‌توانید احساساتتان را در فضایی جدید، متفاوت و هنرمندانه، بیرون بریزید.

معرفی چند گرافیتی و آرتیست معروف جهان

با چند نفر از محبوب‌ترین گرافیتی آرتیست‌های معاصر آشنا شوید.

نقاش خیابانی بریتانیایی؛ Banksy

آرتیست Graffiti یا نقاش خیابانی فعال بریتانیا با نام مستعار Bansky، آثار درخشانی خلق کرده و اغلب پیام‌های سیاسی و ضدجنگ، دارد. این هنرمند که هویت اصلی‌اش همچنان در ابهام است، گاهی با نگاهی طنزآمیز، پلیس مسلح بریتانیایی را با بال فرشته و ایموجی اسمایل به نمایش می‌گذارد (Flying Copper) یا یک بمب را در آغوش زنی جوان می‌گذارد (Bomb Hugger)؛ گاهی رک‌تر، با تصویری مثل Slave Labour اعتراض اجتماعی‌اش را بیان می‌کند.

هنرمند نقاش یونانی؛ Ino

یک آرتیست یونانی با اسم مستعار Ino، چند نقاشی دیواری ارزنده را با تکیه بر رنگ خاکستری در کشورش خلق کرده؛ تأکید اینو، مثل بسیاری از هنرمندان دیگر این شاخه، اعتراض به نابرابری اجتماعی است. یکی از آثار درخشان این هنرمند، نقاشی دیواری Democritus and the child با نمایی از فیلسوف یونانی چشم در چشم یک پسربچه است.

نقاش دیواری اهل سائوپائولو؛ Eduardo Kobra

این آرتیست محبوب جنوب برزیل، از مشهورترین فعالان این زمینه در عصر ماست. Kobra که در ۱۹۷۵ به دنیا آمده، نقاشی‌های خیابانی‌‌اش را در ۵ قاره به تصویر کشیده و ازاین جهت، یکی از رکوردداران برتر دنیاست. آثار این هنرمند برزیلی، با مضامین ضد جنگ، ضد نژادپرستی و ضدخشونت، همراه است و بر صلح و برقراری عدالت اجتماعی، تأکید دارد. ادواردو کبرا از قدرترین و حرفه‌ای‌ترین نقاشان سه‌بعدی بر دیوار است. اثر Las Etnias (اقوام) از این هنرمند، بزرگ‌ترین نقاشی دیواری جهان محسوب می‌شود.

نقاشی دیواری معاصر در ایران

در حدود سال ۲۰۰۰، گرافیتی کار ایرانی به نام اسنس یکی از اولین طرح‌های این هنر خیابانی را در تهران به نمایش درآورد. بعد از آن، چند فیلم داستانی و مستند ایرانی در زمینه نقاشی دیواری و ابعاد جامعه‌شناسانه‌اش، ساخته شد.

تنها یا a1one

تهران در این سال‌ها، هنرمندان گرافیتی توانایی مثل تنها (a1one) را به خود دیده که در اکثر کارهایش بر واژه حقیقت، تأکید می‌کند؛ این نقاش خیابانی، پایش را فراتر از محله‌های اکباتان و آپادانا گذاشت و هنرش را در شهرهای دیگر ایران و جهان، به نمایش گذاشت. تنها، هنرمندی است که آثارش با محبوبیت و اقبال جهانی همراه بوده و حقیقت ایرانی‌اش را به دنیا عرضه کرده است.

ماد یا MAD

این هنرمند، سبک نقاشی خیابانی با استنسیل یا شابلون را دنبال کرده است. آثار ماد مثل خیلی از همکاران دیگرش، مضامین ضدجنگ و صلح‌طلب دارد؛ او گاهی این مفاهیم را با نگاه طنزآمیزش، بیان می‌کند و تلاش کرده شابلون آثارش را به دیگر نقاط جهان هم بفرستد.

مهدی قدیانلو

مضامین این هنرمند، با هنرمندان پیشین تفاوت‌هایی دارد؛ قدیانلو با نقاشی دیواری در نماهای شهری بدظاهر، تغییراتی ایجاد کرد. این زیباسازی‌ها، تحت نظر شهرداری تهران انجام شد و به این ترتیب، جای دیوارهای بتن‌ساز و بی‌رنگ و رو را به نقاشی‌های دیواری زیبای سورئال داد؛ قدیانلو بعدتر در لندن هم آثاری از خودش به جا گذاشت و به این ترتیب او هم نقشی در رساندن پیام هنر جدید ایران به جهان، ایفا کرد.

سوالات متدوال درباره گرافیتی یا نقاشی دیواری

تجربه و احساس شما از برخورد با هنرهای خیابانی ایران مثل نقاشی دیواری یا گرافیتی چیست؟