یکی از سنت‌های ایران باستان، صنایع‌دستی است که در فرهنگ ایرانیان حفظ و نسل‌به‌نسل منتقل شده است. امروزه صنایع دستی ایران به‌عنوان یک هنر منحصربه‌فرد در کل جهان شناخته شده و مورد احترام است. واقعیت این است که هنرهای مختلف تولید مصنوعات دستی در ایران شاهکارهای واقعی هستند و هرکدام تاریخ خاص خود را دارند؛ یکی از این هنرها چرم دوزی است که به‌خاطر سابقه طولانی تولید چرم در ایران قدمت زیادی دارد. نگاهی به آثار باستانی نشان می‌دهد که ایرانیان در حدود ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد از چرم برای ساختن کفش، لباس و سلاح استفاده می‌کردند.
چه در گذشته و چه در جهان امروز چرم ایران به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط آب‌و‌هوایی حاکم بر آن، یکی از محبوب‌ترین چرم‌هاست و کشورهای مختلفی ازجمله ایتالیا با صنعت مد عظیمش، از مشتریان اصلی و پروپاقرص چرم ایران محسوب می‌شود. این منبع و جایگاه مناسب در صنعت چرم، یکی از موقعیت‌های خوب برای علاقه‌مندان به هنر چرم دوزی است. با یادگرفتن این هنر علاوه‌بر لذت خلق و ساخت محصولات جدید، کسب درآمد و حتی کارآفرینی هم دور از دسترس نیست.
آنچه می‌خوانید
چرا چرم دوزی یک هنر است؟
هنر در ایران صنعت ظریفی است و به صنایع‌دستی منحصربه‌فردش مشهور است. یکی از این صنایع‌دستی چرم دوزی است که از همان ابتدا خودش را با ذوق ایرانی پیوند زد و در چشم بسیاری از مخاطبانش خوش نشست. تولید انواع مصنوعات چرمی و تزیین آنها به روش‌های مختلف ازجمله سراجی، سوزاندن، معرق‌کاری، نقاشی و گلدوزی از صنایع‌دستی ایران محسوب می‌شود. البته که چرم دوزی تنها مختص به ایران نیست، ازآنجایی‌که چرم یکی از مواد اولیه برای ساخت انواع وسایل موردنیاز انسان در گذشته بوده است، در بسیاری از کشورها می‌توان محصولات متنوع چرمی با طراحی‌های بومی آن مناطق را دید. گلدوزی روی چرم در مراکش و همچنین در کشمیر یکی از معروف‌ترین این تولیدات محسوب می‌شوند که دیدن طرح‌هایشان را به شما علاقه‌مندان به چرم دوزی توصیه می‌کنیم.
یک هنرمند چرمکار باید توانایی‌های مختلفی را در خودش پرورش دهد. توانایی و ذوق در طراحی و اجرای طرح‌های مختلف، نقش‌آفرینی، انتخاب چرم مناسب، انتقال طرح، استفاده از ابزار مناسب، تزیین طرح و ساخت محصولات متنوع چرمی، ازجمله مواردی است که یک چرمکار با آنها درگیر است. در دنیای امروز شما می‌توانید خلاقیت خود را به‌کار بگیرید و حتی چرم را با سایر متریال‌ها از چوب و پارچه گرفته تا حتی بتن ترکیب کنید و درنهایت برند خود را بسازید. شکل‌پذیری و انعطاف چرم طوری است که به ذهن شما هم انعطاف می‌دهد و راه‌های خلاقیت را برای آن باز می‌کند.
نگاهی به تاریخچه چرم
وسایل چرمی آنقدر در زندگی امروز در همه‌جا حضور دارند که گاهی فراموش می‌کنیم چرم و حضورش در زندگی انسان سابقه‌ای پیش از میلاد مسیح دارد. از زمان طلوع بشریت، انسان استعداد خود را برای اختراع نشان داده است. زمانی که انسان ماقبل تاریخ برای غذا شکار می‌کرد، متوجه شد که می‌تواند علاوه‌بر گوشت، از پوست حیوان نیز استفاده کند. آنها متوجه شدند که برای محافظت از بدن در برابر عناصر مختلف، می‌توان پوست را به لباس تبدیل کرد. با همین ایده به‌ظاهر ساده، چرم متولد شد. درحالی‌که شواهدی مبنی بر دباغی از ۴۰۰۰۰۰ سال پیش وجود دارد، اما اولین ابزار تائید‌شده چرم دوزی به عصر حجر و ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد برمی‌گردد. در این زمان از چرم برای سرپناه، پوشاک و کفش استفاده می‌شد. در ارمنستان، قدیمی‌ترین کفش چرمی شناخته‌شده، کشف شده است که قدمت آن به ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد می‌رسد.
با حرکت به عصر برنز و عصر آهن، انسان‌ها به یافتن کاربردهای جدید پیرامون چرم ادامه دادند. در آن دوران از چرم برای تهیه لباس، سپرهای محافظ و همچنین جواهرات مجلل استفاده می‌شد. معرفی ماشین‌ها در انقلاب صنعتی، تولید چرم را متحول کرد و استفاده از این متریال را تا حد زیادی سرعت بخشید. در سال ۱۸۵۸، با جایگزینی روش دباغی کروم به‌جای روش دباغی گیاهی، امکان تولید محصولات چرمی نرم‌تر و نازک‌تر به وجود آمد.
چرم دوزی چیست؟
چرم دوزی، عمل تبدیل چرم به اشیا یا آثار هنری صنایع‌دستی با استفاده از تکنیک‌های مختلف است. چرم دوزی یک فعالیت جذاب است که هم به قدرت نیاز دارد و هم ظرافت. این فعالیت مستلزم ترکیب تمرکز ذهنی و فیزیکی است، ویژگی‌ای که آن را به کار موردعلاقه بسیاری از افراد فعال در این حوزه تبدیل کرده است. شما با یادگیری این هنر می‌توانید انواع محصولات موردنیاز خود و البته دیگران، ازجمله انواع لباس، انواع کیف، اکسسوری‌های زینتی و حتی وسایل دکوراتیو خانگی را بسازید. خوشبختانه برخلاف بسیاری از هنرهای دستی مانند آهنگری یا نجاری، چرم دوزی به کارگاه خاصی نیاز ندارد و می‌توان در هر مکانی آن را انجام داد، و شما به‌راحتی می‌توانید در خانه با استفاده از یک میز کوچک و داشتن ابزار آن، کار خود را شروع کنید.
چگونه می‌توان هنر چرم دوزی را شروع کرد؟
درست مانند بسیاری از مشاغل و سرگرمی‌ها، مسیرهای متعددی برای کسب مهارت‌های لازم برای تبدیل‌شدن به یک چرم‌دوز حرفه‌ای وجود دارد. اینکه کدام مسیر را انتخاب می‌کنید به هدف شما از انتخاب این رشته، زمان آزاد و امکانات در دسترستان، بستگی دارد. اگر می‌خواهید این هنر را شروع کنید به شما این مژده را می‌دهیم که رسیدن به مهارت در آن چندان پیچیده نیست، بیایید برخی از رایج‌ترین راه‌های تبدیل‌شدن به یک چرم‌دوز حرفه‌ای را بررسی کنیم.
خودآموزی در دوختن چرم
خودآموزی یک‌راه عالی برای کسانی است که یک علاقه اولیه به کار با چرم دارند. با این روش می‌توانید اطلاعات اولیه و لازم را کسب کنید، دست به آزمون‌وخطا بزنید و درنهایت تصمیم بگیرید که آیا واقعاً به چرم دوزی علاقه دارید یا نه. برای این مورد استفاده از فیلم‌های آموزش ابتدایی در یوتیوب و دیگر سایت‌ها می‌تواند یک گزینه عالی باشد. همچنین خودآموزی یک راه بسیار کم‌هزینه برای ورود به چرم دوزی محسوب می‌شود. یکی از اولین گام‌هایی که می‌تواند در این مسیر برای شما مفید باشد پاسخ به این سؤال است؛ «چه نوع کالای چرمی‌ای می‌خواهم خلق کنم؟»
شما می‌توانید با قدم‌زدن در مغازه‌های صنایع‌دستی شهرتان اطلاعات مفیدی از نوع کارهای موجود در بازار و شکل کار کردن آنها کسب کنید. ابتدا پروژه‌ای که قصد ساخت آن را دارید انتخاب کنید و با توجه به آن لوازم مورد نیازتان را تهیه کنید. تهیه ابزارْ اصلاً کار پیچیده‌ای نیست و با کمی پرس‌وجو می‌توانید با هزینه مناسب فقط آنچه را که نیاز دارید تهیه کنید. برای ایده‌گرفتن سایت‌ها و اپ‌های بسیاری وجود دارند که می‌توانند الهام‌بخش و مشوق شما باشند. به‌طور مثال Pinterest یک مکان عالی برای شروع است، چراکه طرح‌ها و سبک‌های بسیار متنوع و خلاقانه‌ای را به شما نشان می‌دهد که می‌توانید با استفاده از آن خیلی سریع بدانید چه چیزی می‌خواهید بسازید.
دوره‌های آموزش آنلاین چرم دوزی
اگر از آن دسته افرادی هستید که دوست دارند در یک چارچوب دقیق فرآیند یادگیری را شروع کنند، خوشبختانه امروزه دوره‌های آنلاین زیادی در دسترس است. معمولاً این دوره‌ها توسط افرادی برگزار می‌شوند که در کار چرم دوزی تجربه زیادی دارند و حتی بعضی از این افراد فارغ‌التحصیلان رشته صنایع‌دستی در دانشگاه هستند که بر روی این حوزه تمرکز کرده‌اند. این دوره‌ها با ایجاد یک مسیر سازمان‌یافته، مجموعه‌ای از مهارت‌های لازم را به کارآموز آموزش و بسیاری از ریزه‌کاری‌ها را در اختیار شما قرار می‌دهند. هرچند شرکت در این دوره‌ها نسبت به خودآموزی کمی هزینه دارد اما این دوره‌ها می‌توانند راهنمایی‌های مفیدی ارائه دهند و کمک کنند تا با نگاهی عمیق‌تر به ابزارها و دانستن تکنیک‌های لازم، راحت‌تر در مسیر حرفه‌ای شدن قدم بردارید.
کلاس‌های حضوری و گرفتن گواهینامه
اگر هم جزو آن دسته از افراد هستید که به آموزش حضوری علاقه و اعتقاد دارید، کلاس‌های چرم دوزی حضوری نیز توسط مؤسسات مختلف برگزار می‌شود. از مزایای آموزش حضوری می‌توان به حضور استادکار حرفه‌ای در کنار دانشجو، هنگام کار بر روی چرم اشاره کرد، علاوه‌بر‌این استادْ نحوه کار شما با ابزار را می‌بیند و راهنمایی‌های لازم را برای اجرای اصولی مراحل در اختیارتان قرار می‌دهد. این دوره‌ها معمولاً به‌صورت یک روز در هفته برگزار می‌شوند، البته قاعده خاصی وجود ندارد و گاهی این دوره‌ها فشرده‌تر هم خواهند بود. درنهایت هم شما یک گواهینامه دریافت خواهید کرد که می‌تواند قدمی مهم برای شروع حرفه‌ای کار باشد.
دوره‌های کارآموزی کار با چرم
درنهایت اگر خود را برای فعالیت در چرم دوزی بسیار جدی می‌بینید، شاگردی در کنار یک استادکار بهترین گزینه است. با انتخاب این راه، کارآموز برای مدت طولانی در کنار یک چرمکار حرفه‌ای از نزدیک کار می‌کند. این مسیر برای کارآموز مهارت و تجربه‌های بسیار ارزشمندی به ارمغان می‌آورد، چراکه به‌طور مستقیم با بسیاری از رمز و رموز این حرفه درگیر می‌شود. بسته به نوع تخصصی که در این مسیر انتخاب می‌کنید، مهارت‌های مختلفی مانند سراجی، کیف، کفش، لباس، صحافی و بسیاری دیگر از موارد می‌تواند دانش ارزشمندی در اختیار شما قرار دهد. هرچند این روش مدت‌زمان طولانی‌تری نیاز دارد، اما می‌تواند شما را به یک متخصص تبدیل کند تا با خلاقیتتان صنایع چرمی جذابی را روانه بازار کنید.
ابزار چرم دوزی
قبل از معرفی ابزار چرم دوزی باید به شما بگوییم که لازم نیست شما در همان ابتدای کار، تمام ابزار را تهیه کنید چون تهیه تمام ابزارها، ممکن است برای شما هزینه‌زا باشد. برای انتخاب و خرید وسایل چرم دوزی اول باید بسنجید که قرار است با این ابزار چه کاری انجام دهید و بعد باید بر اساس نوع کارتان اقدام به خرید ابزارآلات چرم دوزی کنید. ما در اینجا فقط تیتروار چند ابزار را معرفی می‌کنیم، بعدها که حرفه‌ای شدید مطمئنا خودتان می‌دانید که باید چه ابزاری را برای چه کاری داشته باشید و در طی مدت یادگیری هم کارایی و اهمیت هر وسیله‌ای را خواهید فهمید.
مسلما چند تکه چرم، اولین موردی است که شما به آن نیاز دارید، با چرم‌های ارزان شروع کنید و سعی کنید قبل از برش‌دادن آنها از طرحی که قرار است از پارچه استخراج کنید، مطمئن شوید. دومین ابزاری که نیاز دارید یک تخته از جنس فایبرگلاس است. این تخته از این جهت مهم است که چرم را به خودش می‌گیرد و اجازه جابه‌جایی آن را نمی‌دهد، البته که تخته باعث می‌شود سطوح زیر دستتان مثلا میزی که دارید از آسیب‌های متعدد دور بماند.
مشته سومین ابزار مورد نیاز شما است؛ مشته شبیه به یک گوشت‌کوب است و برای ضربه‌زدن به سایر ابزارآلات از آن استفاده می‌شود. این وسیله به شما در توزیع قدرت دستتان کمک می‌کند و برای کار چرم دوزی ساخته شده است پس سعی نکنید سایر وسایل را با آن جایگزین کنید. دستگاه دکمه‌زن یا همان پرچ‌زن هم از دیگر ابزارهایی است که کار شما را فوق‌العاده ساده می‌کند و سرعت و دقت کارتان را هم بالا می‌برد. از این دستگاه می‌توانید برای ایجاد سوراخ‌های دکمه یا مثلا سوراخ‌های کمربند استفاده کنید.
یک وسیله دیگر هم به نام سمبه داریم که معمولا سه شماره ۱.۵، ۲ و ۳ از آن در دسترس است و به‌ترتیب از هر کدامشان برای سوراخ‌کردن دوخت‌و‌دوز با نخ، سوراخ‌کردن جای دکمه یا پرچ و یا سوراخ‌سازی دوخت‌و‌دوز با قیطان پلاستیکی یا تریشه، استفاده می‌شود. نخ موم‌زده برای چرم دوزی، موم، خط‌کش فلزی و گونیای بزرگ، چاقوی لویس، چسب آهن، اسپیسر کوک، قیچی یا کاتر، لبه‌گردکن، آرمیتاژ و غلتک رنگ هم از دیگر وسایل مورد نیاز شماست که به‌تدریج باید آنها را تهیه کنید. کاربرد هر کدام از این وسایل را هم به‌تدریج می‌فهمید و می‌توانید بدانید که چرا و در چه کاری به آنها احتیاج دارید.
حرف آخر
چرم دوزی یک حرفه و حوزه، متنوع است که در کنار سرگرم‌کننده‌بودن می‌تواند یک فعالیت درآمدزا هم محسوب شود. واقعیت این است که به‌دلیل نوع ابزار مورداستفاده در این هنر، پرداختن به آن در هر محیطی امکان‌پذیر است. بنابراین در مورد محصولی که می‌خواهید تولید کنید کمی تحقیق کنید و خیلی سریع خودتان را در مسیر ساخت آن قرار دهید. شما در اکتیک می‌توانید به‌راحتی با استادکاران چرم دوزی در ارتباط قرار بگیرید و از دانش آنها بهره ببرید. مهم‌ترین ویژگی این اساتید این است که می‌توانند علاوه بر مهارت، تجربه را هم به شما انتقال دهند چون اکتیک جهانِ کشف و ارتباط با تجربه‌هاست و خوشبختانه چه به‌صورت آنلاین و چه آفلاین می‌توانید ارتباط با این تجربه‌های ارزشمند را برای خودتان عملی کنید.
بدون دیدگاه، دیدگاه خود را در زیر اضافه کنید!