چرم دوزی یکی از زیباترین هنرهای صنایع دستی است که البته با توجه به کارایی و ماندگاری چرم می‌تواند یک منبع درآمد بسیار عالی هم باشد. به‌همین‌دلیل هم هست که خیلی‌ها در سال‌های اخیر به‌دنبال آموزش چرم دوزی هستند. ما در این مطلب خیلی خلاصه اما کاربردی درباره چند مرحله اساسی آموزش چرم دوزی نکاتی را گفته‌ایم تا شما بتوانید یک دید کلی از این هنر داشته باشید و با خیال راحت تجربه چرم دوزی را به زندگی خودتان اضافه کنید. در ادامه درباره مراحلی مثل برش، چسباندن، دوخت‌ودوز و لبه‌گیری نکاتی را گفته‌ایم، شما هم اگر درباره هر کدام از مراحل تجربه‌ای دارید با ما درمیان بگذارید چون اکتیک جهان کشف و ارتباط با تجربه‌های تازه است.
آنچه می‌خوانید
برش دادن، اساسی‌ترین مرحله آموزش چرم دوزی
اولین کاری که باید انجام دهید این است که قطعات پروژه خود را برش دهید. برش چرم به‌طور‌کلی اولین گام در ساخت یک کالای چرمی است و برش‌های شما بر سختی مراحل بعدی تأثیر می‌گذارد. برش‌های تمیز تضمین می‌کند که خطوط دوخت شما صاف از کار دربیایند. در این مرحله از آموزش چرم دوزی شما باید ابتدا پروژه خود را با استفاده از خط‌کش، روی چرم ترسیم کنید. سپس، هر قطعه را با یک چاقو و یک خط‌کش سنگین‌تر که قرار نیست لیز بخورد، ببرید.
انواع مختلفی از چاقوها وجود دارند که هنگام برش چرم به‌خوبی کار می‌کنند. اگر به‌تازگی وارد حوزه آموزش چرم دوزی می‌شوید، باید بدانید که برش‌های چرخشی به خوبی می‌توانند به شما کمک کنند. در نهایت، تیز نگه‌داشتن چاقوها بسیار مهم است. یادتان باشد که اگر از کاتر چرخشی استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که آن را تیز نگه می‌دارید. در ضمن در همین مرحله است که متوجه اهمیت تجهیزات چرم دوزی برای سرعت‌بخشیدن به کار می‌شوید.
آماده‌سازی سوزن و نخ
اولین کاری که در فرآیند آموزش چرم دوزی باید انجام دهید این است که باید سوزن‌هایی که استفاده می‌کنید را نخ کنید. دوخت دستی چرم معمولاً با نخ ضخیم موم‌شده انجام می‌شود. ضخامت نخ بسیار مهم است چون ممکن است وقتی بخیه‌های نخ محکم کشیده می‌شوند، نخ نازک با وجود ضخامت چرم پاره شود. اصولاً یک نخ ضخیم نسبت به طول دوخت و اندازه سوراخی که هنگام دوخت چرم استفاده می‌کنید، متناسب‌تر به نظر می‌رسد.
موم، کار با نخ را آسان‌تر می‌کند و همچنین به آن چسبندگی می‌دهد و از باز‌شدن آن جلوگیری می‌کند. می‌توانید از نخ موم‌نشده استفاده کنید، اما نخ در این حالت محکم نخواهد بود. برای به‌دست‌آوردن طول مناسب نخ خود، درزی را که می‌خواهید بدوزید اندازه بگیرید و در حدود ۲.۵ ضرب کنید. این محاسبه می‌تواند میزانی نخ کافی به شما بدهد تا کل درز ایجادشده را بدوزید.
در ضمن یادتان باشد که معمولاً موقع دوخت چرم، انتهای نخ را گره نمی‌زنیم چون در دوخت چرم، قفل‌کردن نخ با پشت دوخت به روشی شبیه به دوخت چرخ خیاطی، آسان‌تر است. موم روی نخ کمک می‌کند که این پشت‌دوزی‌ها بهتر از نخ‌های معمولی در جای خود باقی بمانند. بعد از یادگیری اولین مرحله آموزش چرم دوزی، شما آماده دوخت هستید!
آموزش چرم دوزی دوخت زین با یک سوزن
دوخت زین، رایج‌ترین دوخت چرم با دست است. برخلاف یک دوخت مستقیم که مانند یک خط و نقطه شکسته به نظر می‌رسد، دوخت زین هر دوخت را از دو طرف پر می‌کند و یک خط ناگسستنی شبیه به دوخت چرخ خیاطی ایجاد می‌کند. این شکل دوزندگی باعث می‌شود که دوخت زین قوی‌تر از دوخت مستقیم باشد، زیرا اگر یک نخ پاره شود، نخ دیگر همچنان باقی می‌ماند. اصولاً این دوخت مرتب‌تر و حرفه‌ای‌تر به نظر می‌رسد.
دو روش برای دوخت زین وجود دارد که در آموزش چرم دوزی باید هر دو را جدی بگیرید: روش دو سوزن در یک زمان، یا روش یک سوزن، دو پاس. استفاده از دو سوزن در یک زمان روش سنتی است و ایجاد بخیه‌های کاملاً یکنواخت را آسان‌تر می‌کند، اما تسلط بر آن کمی سخت‌تر است و نیاز به استفاده از گیره دوخت دارد. به‌همین‌دلیل شما چه در روند آموزش چرم دوزی و چه بعد از آن گاهی مجبورید از روش یک سوزن، دو پاس استفاده کنید. هر‌کدام از این روش‌ها می‌توانند در شرایط مختلف مفید باشند.
روش یک سوزن برای دوخت چرم
برای استفاده از روش یک سوزن، دو پاس، دوخت را با فرو‌کردن سوزن خود در اولین سوراخ درز شروع کنید، نخ خود را از داخل درز بکشید، دمی به طول حدود ۵ سانتی‌متر باقی بگذارید، بعد سوزن را از سوراخ دوم درز رد کنید. بعد از سوراخ اول و سپس سوراخ دوم به عقب برگردید و حلقه‌ای ایجاد کنید که انتهای نخ را در جای خود قفل می‌کند. سپس به دوخت بقیه درز ادامه دهید که به‌طور‌معمول، یک خط دوخت نقطه دار ایجاد می‌کند. هر دوخت را محکم بکشید، اما اگر چرم انعطاف‌پذیر است، مراقب باشید که طوری نکشید که پاره شود. وقتی به انتهای درز رسیدید، این بار از هر سوراخ در جهت مخالف، شروع به دوختن به سمت دیگر کنید و فاصله‌های مخالف بین سوراخ‌های دوخت را پر کنید. وقتی به جایی که در ابتدای درز شروع کردید، برگشتید، قبل از اینکه نختان را با استفاده از قیچی ببرید، چند بخیه بزنید تا در جای خود قفل شود.
روش دو سوزن برای دوخت چرم
یک نخ متناسب با درز را برش و یک سوزن چرمی را در انتهای آن جای دهید. یکی از سوزن‌ها را از اولین سوراخ درز (نزدیک‌ترین سوراخ) رد کنید و نخ را از داخل آن بکشید تا در هر طرف به مقدار مساوی نخ وجود داشته باشد. در هر دست یک سوزن بگیرید و با رد کردن یکی از سوزن‌ها از سوراخ دوم درز شروع کنید، می‌توانید از هر طرف شروع کنید، اما فرض کنیم قرار است از سمت راست شروع کنید. نخ را محکم بکشید تا یک بخیه ایجاد شود.
حالا سوزن دوم را بردارید و از همان سوراخ در جهت مخالف (از سمت چپ) رد کنید در‌حالی‌که نخ اول را به سمت جلو کشیده‌اید، نخ دوم را از سمت چپ به راست بکشید. حالا دوباره یک سوزن در هر دست در طرف مقابل دارید. با هر دو دست به آرامی نخ را به سمت بیرون بکشید و به نخ فشار بیاورید تا یک دوخت یکنواخت ایجاد شود. بعد فرآیند را از نو شروع کنید، سوزن اول را از سوراخ بعدی از سمت راست، سپس سوزن دوم را از پشت آن از سمت چپ وارد کنید. همیشه همین الگویی را که با آن شروع کردید (راست سپس چپ) ادامه دهید تا مطمئن شوید که بخیه‌های شما تا حد امکان یکدست می‌مانند. اگر بیرون کشیدن سوزن دشوار است، می‌توانید از یک انبر برای کمک به خودتان استفاده کنید.
وقتی به انتها رسیدید باید با هر دو نخ بخیه بزنید تا در جای خود قفل شوند. ابتدا مطمئن شوید که دو سوزن شما از دو طرف مخالفِ آخرین سوراخ شما خارج می‌شود. یک سوزن را بردارید و از سوراخ پشت آن رد کنید، سپس سوزن دیگر را از طرف دیگر از آن سوراخ عبور دهید. این کار را برای ۳ یا ۴ بخیه ادامه دهید. مطمئن شوید که نخ‌ها را بعد از هر دوخت خیلی محکم می‌کشید تا این دوخت‌ها خیلی حجیم نباشند. وقتی به‌اندازه‌کافی پشت‌دوزی کردید، از یک قیچی استفاده کنید تا انتهای نخ خود را خیلی نزدیک به بخیه‌هایتان ببرید.
اهمیت درست چسب‌زدن در چرم دوزی
استفاده از چسب در فرآیند آموزش چرم دوزی سخت نیست، اما راه‌هایی وجود دارد که می‌تواند نحوه چسبندگی چسب را بهبود بخشد، مثلاً سنباده‌زدن ناحیه‌ای که باید آن را بچسبانید یا واردکردن فشار وقتی چسب در حال خشک‌شدن است از جمله مواردی است که می‌تواند کیفیت چسب‌کاری را افزایش دهد. ابتدا قسمتی را که قصد چسباندن آن را دارید، سنباده بزنید، به‌خصوص اگر در قسمت گوشتی چرم باشد. سپس مقداری کاغذ مومی بگذارید و چسب را با قلم‌مو به سطح بزنید.
اهمیت لبه‌گیری در آموزش چرم دوزی
هنگامی که پروژه شما تمام شد، اطمینان از تکمیل لبه‌ها، به پروژه شما ظاهری حرفه‌ای می‌دهد. روش‌های مختلفی برای تکمیل لبه وجود دارد، روش‌هایی مثل براق‌کردن، رنگ‌آمیزی و تراشکاری لبه. سوزاندنْ احتمالاً ساده‌ترین است و نتایج بسیار خوبی هم به همراه دارد. این فرآیند لبه‌ها را با ذوب الیاف شل به‌همراه گرمای ایجادشده از طریق اصطکاک تکمیل می‌کند. همچنین شما می‌توانید لبه‌ها را با یک تکه سمباده بمالید تا زمانی که صاف شوند. یک فرآیند ساده سنگ‌زنی هم شامل موارد زیر است: لبه‌ها را کندن، سنباده‌زدن، رنگ‌کردن و براق‌کردن و سپس درنهایت ظریف‌کاری لبه با موم.
حرف آخر؛ آنچه باید پیش از شروع آموزش چرم دوزی بدانید
چرم دوزی یکی از غنی‌ترین صنایع دستی ایران است و به‌همین‌دلیل علاقه‌مندان به آموزش چرم دوزی می‌توانند با بسیاری از اساتید چرم دوزی ارتباط پیدا کنند و از انواع فروشگاه‌های ابزارفروشی، ابزار چرم دوزی را تهیه کنند. مهم‌ترین نکته اما این است که شما باید چرم دوزی را اصولی یاد بگیرید تا هم هزینه اضافی بابت انواع کلاس یا ابزار نپردازید و هم با صرف زمان بهینه بتوانید از کارگاه‌ها یا کلاس‌های آموزش چرم دوزی یک استفاده کاربردی داشته باشید.
از طرفی خیلی مهم است که اساتید شما علاوه‌بر توانایی‌های فنی، تجربه‌شان را هم به شما منتقل کنند تا راه را سریع‌تر طی کنید. به‌همین‌دلیل هم هست که اکتیک راه ارتباط شما با اساتید چرم‌دوز را به‌صورت آنلاین و آفلاین فراهم کرده است تا بتوانید در کنار آموزش چرم دوزی، تجربه چرم دوزی را هم درک کنید و به این شکل بدانید که این دنیای زیبای صنایع دستی ایران چگونه می‌تواند در زندگی شما اثرگذار باشد و شما باید در کدام مسیر این هنر قرار بگیرید.
بدون دیدگاه، دیدگاه خود را در زیر اضافه کنید!